Winterdepressie: wat is het en hoe kunt u uw medewerker ondersteunen?  

De overgang naar herfst en winter

Vanaf september is het minder lang licht op een dag (Weeronline, 2023). Eind oktober gaat vervolgens de wintertijd in. Iedere laatste zondag van oktober wordt de klok één uur teruggezet. Het verzetten van de klok heeft invloed op de biologische klok (RIVM). Dit is het systeem in het lichaam dat ervoor zorgt dat het lichaam zich aanpast aan het dag – en nachtritme van de aarde.

Na het ingaan van de wintertijd, kan de biologisch klok even in de war zijn. Sommige mensen merken hiervan bijna niets, anderen ervaren een paar dagen klachten, zoals moeheid of somberheid. Daarna zijn de klachten weer over.

Als er meer aan de hand is: een winterdip of winterdepressie

Er zijn ook mensen die langer klachten ervaren. Dan kan er sprake zijn van een winterdip of winterdepressie.

Wat is een winterdip?

Een dip betekent dat iemand zich tijdelijk minder goed voelt. Als dit samenhangt met de herfst of winter, wordt het een herfstdip of winterdip genoemd. Een herfstdip of winterdip heeft de volgende kenmerken (huisartsenzorg Fonkelzorg):

• vermoeidheid;
• somberheid;
• minder zin in sociaal contact;
• moeite hebben om de aandacht erbij te houden;
• minder of meer eten.

Hoe ontstaat een winterdip?  

Een winterdip (of herfstdip) ontstaat doordat het korter licht is en het daglicht zwakker is. Dit kan ervoor zorgen dat iemand klachten ervaart die horen bij een winterdip (huisartszorg Fonkelzorg). Een winterdip wordt ook weleens ‘de winterblues’ genoemd.

Wat kan helpen om een winterdip te voorkomen of te verminderen?  

Het volgende kan helpen om een winterdip tegen te gaan of om de klachten te verminderen (Arts en Zorg):

• veel in het (buiten)licht zijn;
• regelmatig bewegen;
• gezond eten en drinken;
• activiteiten ondernemen waarvan iemand enthousiast wordt.

Whitepaper 'Bewegen op het werk'

Regelmatig bewegen kan helpen bij een winterdip. In ons whitepaper vindt u tips voor meer beweging tijdens het werk.

Whitepaper downloaden

Hoe kunt u medewerkers met een winterdip helpen? 

Een winterdip is niet alleen vervelend voor medewerkers. Het kan ook invloed hebben op het werk. Iemand die moe is en de aandacht er moeilijk bij kan houden, is minder productief.

Wilt u als werkgever een winterdip tegengaan of klachten verminderen bij uw medewerkers? U kunt dan de tips die in de alinea hierboven worden genoemd, bijvoorbeeld aan de hand van onderstaande tips gebruiken op de werkvloer:

• Medewerkers die binnen werken enthousiast te maken voor een rondje buiten wandelen in de pauze;
• Fruit aanbieden op de werkvloer;
• Een uitje organiseren die uw medewerkers leuk vinden. Dit kan bijvoorbeeld een fietstocht zijn, een quiz of een volleybaltoernooi.

Whitepaper 'Bewegen op het werk'

Regelmatig bewegen kan helpen bij een winterdip. In ons whitepaper vindt u tips voor meer beweging tijdens het werk.

Whitepaper downloaden

Wat is een winterdepressie?

Een winterdepressie is een seizoensgebonden depressie; klachten doen zich alleen voor in de herfst en winter. Er wordt gesproken van een winterdepressie als het minstens twee jaar op rij speelt en iemand langer dan twee weken vijf of meer kenmerken van een depressie heeft (Thuisarts). 

Wat zijn de symptomen van een winterdepressie?

De symptomen, ook wel kenmerken, van een winterdepressie zijn:

• Erg somber zijn (depressief);
• Veel (willen) slapen;
• Vermoeidheid;
• Minder zin in sociale contacten en activiteiten;
• Veel eten en aankomen in gewicht.

Een winterdepressie komt voor bij ongeveer 3 op de 100 Nederlanders. Een winterdepressie komt op alle leeftijden voor. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (Universitair Medisch Centrum Groningen). 

Wat is het verschil tussen een winterdip en een winterdepressie?

De kenmerken van een winterdip komen overeen met die van een winterdepressie. Ook lijkt de oorzaak hetzelfde: weinig en zwak daglicht. Toch is een winterdip niet hetzelfde als een winterdepressie. De klachten van een winterdepressie zijn ernstiger en houden langer aan (Mentaal Vitaal). 

Hoe ontstaat een winterdepressie?   

Een winterdepressie ontstaat volgens het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) doordat bij mensen met een winterdepressie het stofje melatonine in de war is. Dit is het stofje in de hersenen dat zorgt voor de aanmaak van slaap. Bij deze mensen blijft het lichaam volgens de universiteit door het weinige daglicht melatonine aanmaken. Klachten als somberheid en vermoeidheid zijn dan het gevolg.  

Daarnaast wijzen onderzoekers van de Canadese Athabasca Universiteit (2015) op een andere mogelijke oorzaak. Volgens hen hebben mensen met een winterdepressie een tekort aan de neurotransmitter serotonine. Neurotransmitters zijn stofjes die boodschappen van de zenuwcellen (neuronen) naar de cellen in de klieren en spieren sturen. Een tekort aan serotonine heeft invloed op de stemming, eetlust, slaap en het geheugen. Volgens deze onderzoekers heeft iemand met een winterdepressie minder serotonine door een tekort aan vitamine D en door een tekort aan een bepaald eiwit (voedingsstof): het SERT-eiwit.  

Bij een winterdepressie wordt meestal lichttherapie aangeraden. Hierbij zit iemand een paar dagen of weken iedere dag voor een speciale lamp. Dit kan de klachten verminderen. Lichttherapie aan het begin van de winter kan bij sommige mensen helpen om een winterdepressie te voorkomen (Thuisarts). 

Welke invloed kan een winterdepressie hebben op het werk?      

Een winterdepressie heeft niet alleen invloed op het privéleven van uw medewerker. Ook voor het werk kan het gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan minder productief zijn, meer fouten in het werk en/of minder contact zoeken met collega’s. En als uw medewerker uitvalt, mist u niet alleen een personeelslid. U maakt ook kosten. Bijvoorbeeld voor loondoorbetaling en arbodienstverlening. Een ziekteverzuimverzekering dekt het financiële risico van de loondoorbetaling en re-integratiekosten af.

Sazas tipt: 3 manieren om een medewerker met een winterdepressie te helpen    

Misschien wilt u uw medewerker die een winterdepressie heeft helpen. Er zijn dan verschillende mogelijkheden. Wij zetten er 3 op een rij: 

1. Uw medewerker doorverwijzen
U mag uw medewerker niet vragen of hij of zij een winterdepressie heeft. Dit valt namelijk onder ‘gezondheidsgegevens’. Als u merkt dat het niet goed gaat met uw medewerker, kunt u hem of haar er wel op wijzen dat de bedrijfsarts kan helpen. Uw medewerker kan gebruikmaken van het preventief spreekuur van de bedrijfsarts. Ook als uw medewerker zelf om ondersteuning vraagt, mag u hem of naar doorverwijzen naar (het preventief spreekuur van) de bedrijfsarts. Het eerste aanspreekpunt bij klachten is de bedrijfsarts of de huisarts van de medewerker.   

2. Aanpassen werkzaamheden
Een bedrijfsarts kan samen met de medewerker kijken hoe hij of zij ondanks klachten toch zo goed mogelijk kan blijven werken. Soms is het nodig dat u als werkgever aanpassingen in het werk mogelijk maakt. Welke aanpassingen dat zijn, verschilt per situatie. Mocht uw medewerker toch tijdelijk uitvallen, bekijk dan samen hoe het werk weer kan worden opgepakt.

3. Ondersteunen met acties
Tot slot kunt u medewerkers ondersteunen om klachten van de winterdepressie te verminderen. Dit kan op praktische manieren. Wij noemen een paar voorbeelden: 

• Medewerkers enthousiast maken voor gezond eten door een gezonde kookworkshop te organiseren;
• Medewerkers aanmoedigen om meer te bewegen door het uitdelen van stappentellers;
• Samen naar buiten gaan. Organiseer bijvoorbeeld een wandel – of fietstocht, zet een speurtocht uit in de buurt van de werklocatie of trek warme jassen aan en maak samen een boottocht;
• Probeer te zorgen voor meer contact tussen collega’s. Bijvoorbeeld door vaste pauzemomenten, samen te lunchen of een teamdag. Maar denk ook eens aan bordspellen in de kantine, collega’s samen naar een cursus of congres laten gaan of een bedrijfsquiz organiseren waarvoor iedere medewerker een vraag mag bedenken.