Alcohol– en drugsgebruik in relatie tot werk: vragen en antwoorden voor werkgevers op een rij
Als werkgever wilt u graag gezonde medewerkers die veilig werken. Gebruik van alcohol en drugs is dan een risico. In dit artikel beantwoorden we veelgestelde vragen over het gebruik van alcohol en drugs in relatie tot het werk. Van gevolgen tot cijfers. Van wetgeving tot het opstellen van beleid. En van preventie tot het helpen van uw medewerker.
Alcohol heeft verschillende negatieve gevolgen voor de gezondheid. Vanaf bepaalde hoeveelheden neemt bijvoorbeeld de kans op een beroerte, longkanker, leveraandoeningen en diabetes type 2 toe (Voedingscentrum).
Ook het gebruiken van drugs heeft verschillende negatieve gevolgen voor de gezondheid van de gebruiker. Zo kan het roken van cannabis longschade veroorzaken (Jellinek).
Als uw medewerker grote hoeveelheden alcohol of drugs gebruikt, kan dit zorgen voor (Trimbos Instituut 2020, TNO en Trimbos Instituut 2022):
TNO en het Trimbos Instituut onderzochten ook hoeveel medewerkers drugs gebruiken. 1 op de 10 medewerkers gebruikt drugs. Cannabis (8%) werd het meest gebruikt, gevolgd door XTC (3,9%), cocaïne (2,1%), overige drugs (1,8%) en amfetamine (1,6%). Ongeveer 1,2% van de medewerkers gaf aan (bijna) iedere dag cannabis te gebruiken.
TNO en het Trimbos Instituut onderzochten daarnaast in welke sectoren de meeste en minste alcohol wordt gebruikt. Medewerkers in de horeca zijn het vaakst overmatige (13,1%) of zware (17,1%) zware drinkers. Ook in de bouw wordt vaak overmatig (11,3%) en zwaar (13%) gedronken. Net als in de landbouwsector (10,1% overmatige en 15,1% zware drinkers). De zorgsector is de sector met het minste problematische alcoholgebruik (7,3% zware drinkers en 6,4% overmatige drinkers).
Gebruik van drugs kwam volgens TNO en het Trimbos Instituut het meest voor onder horecamedewerkers. In deze sector gebruikte 23,2% van de medewerkers drugs. Ook in de ICT en Zakelijke dienstverlening (beiden 13,9%) werd redelijk vaak drugs gebruikt. In de landbouwsector gebuikte men het minste drugs (4,5%).
In Nederland is er wetgeving over alcohol– en drugsgebruik in het verkeer, vervoer over het spoor en in de lucht – en scheepvaart. Wie bijvoorbeeld voor zijn of haar werk aan het verkeer deelneemt, mag niet meer alcohol of drugs gebruiken dan in de wet staat. Er is geen duidelijke wetgeving voor beroepen die niet hieronder vallen (Expertisecentrum werk + alcohol en drugs). Wel kan een bedrijf hierover zelf regels opstellen. Zo kunt u bijvoorbeeld het gebruik en onder invloed zijn van alcohol en drugs op het werk verbieden. Deze regels zijn dan meestal onderdeel van een ADM-beleid (Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid).
U mag uw medewerkers niet testen op alcohol en drugs. Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Voor treinmachinisten, vliegtuigpersoneel, schippers en deelnemers aan het wegverkeer is er wel wetgeving die testen mogelijk maakt. Maar testen mag niet zomaar. Alleen bepaalde ambtenaren of door de Minister aangewezen personen mogen de test afnemen. Ook bent u als werkgever verplicht om maatregelen te nemen die de privacy van uw medewerkers dan beschermen (Trimbos Instituut, 2020).
‘ADM’ staat voor ‘Alcohol, Drugs en Medicijnen’. Want naast alcohol en drugs, kan ook medicijngebruik invloed hebben op het werk. In een ADM-beleid staan de afspraken die binnen uw bedrijf gelden over het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen in relatie tot het werk.
Een goed ADM-beleid bestaat uit vier onderdelen (Trimbos Instituut, 2020):
Het Trimbos-instituut heeft een handreiking opgesteld. Hiermee kunt u als werkgever stap voor stap een ADM-beleid opstellen. Na het opstellen, moet het beleid worden goedgekeurd door de ondernemingsraad van uw bedrijf.
Denkt u dat uw medewerker een alcohol– of drugsproblemen heeft? Dan is het belangrijk om het gesprek met diegene aan te gaan. Spreek uw bezorgdheid uit, benoem welke signalen u ziet en vraag wat de oorzaak zou kunnen zijn. Probeer weg te blijven van oordelen of diagnoses.
Bij een alcohol– of drugsprobleem kan de bedrijfsarts verder helpen. Geef uw medewerker de gelegenheid een behandeling te volgen. Ook kan het nodig zijn om zijn of haar werkzaamheden aan te passen. Blijf daarnaast betrokken bij uw medewerker, ook bij tijdelijke afwezigheid en na eventuele terugkeer.
Houd er rekening mee dat een (bedrijfs)arts geen medische informatie met u mag delen. U mag uw medewerker ook niet naar medische gegevens vragen (NVAB, 2021).
Preventie betekent voorkomen. Want u voorkomt natuurlijk het liefst dat uw medewerkers alcohol of drugs gebruiken op het werk. Of dat uw medewerker een alcohol– of drugsprobleem krijgt.
Een onderdeel van preventie is het opstellen van een ADM-beleid. Alcohol – en drugsgebruik als risico meenemen in de Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) kan ook.
Daarnaast is het belangrijk uw medewerkers te informeren over de risico’s van alcohol– en drugsgebruik. Geef ook aan waar zij terechtkunnen als ze vragen hebben over dit onderwerp. Tot slot kan het helpen om medewerkers van uw HR-afdeling te trainen op dit onderwerp: hoe kunnen zij signalen van alcohol – en drugsgebruik herkennen? En hoe kunnen zij omgaan met eventuele signalen? (NVAB, 2021).
◄ Terug naar overzicht Persoonlijke omstandigheden
Whitepaper: Medewerkers met schulden
In de whitepaper “Medewerkers met schulden” leest u alles over de oorzaken en de gevolgen van schulden en wat u hier als werkgever aan kunt doen.
