Wat zijn gevaarlijke stoffen en hoe kunnen uw medewerkers er veilig mee werken?

Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die een gevaar kunnen zijn voor de gezondheid en veiligheid van uw medewerkers. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen zijn giftige stoffen, stoffen die kanker kunnen veroorzaken en stoffen die kunnen ontploffen. 

Gevaarlijke stoffen zitten bijvoorbeeld in producten, zoals in verf of schoonmaakmiddel. Maar gevaarlijke stoffen kunnen ook tijdens het werk ontstaan, bijvoorbeeld gassen en dampen die vrijkomen tijdens het lassen (Arboportaal). 

Hoe herkent u een gevaarlijke stof?

Gevaarlijke stoffen in producten zijn te herkennen aan het etiket op de verpakking. Daarnaast zijn er situaties waarin het belangrijk is dat u alert bent, omdat er mogelijk gevaarlijke stoffen vrijkomen. U kunt gevaarlijke stoffen op de onderstaande manieren herkennen (FNV).

Gassen, dampen of deeltjes

Daarnaast zijn er gevaarlijke stoffen die niet in een verpakking met etiket zitten. Dit zijn de stoffen die vrijkomen tijdens het werk. Dit kunnen gassen, dampen of deeltjes zijn. Als uw medewerker bijvoorbeeld hout zaagt of schuurt, kan er houtstof vrijkomen. En wie beton slijpt, kan te maken krijgen met de gevaarlijke stof kwartsstof. Deze stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van uw medewerker. Houd er rekening mee dat u niet alle gevaarlijke stoffen kunt zien of ruiken.

Welke gevaarlijke stoffen zijn er?

Het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) plaatst twee keer per jaar een lijst met gevaarlijke stoffen in de Staatscourant. Dit is de digitale krant van de overheid waarin wettelijke maatregelen bekend worden gemaakt.
In deze lijst met gevaarlijke stoffen maakt de overheid verschil tussen drie soorten gevaarlijke stoffen (Staatscourant, 2024):

• Kankerverwekkende stoffen en processen
  Dit zijn stoffen die kanker kunnen veroorzaken of werkprocessen waarbij een kankerwerkkende stof vrijkomt.
  
  
• Mutagene stoffen
  Dit zijn stoffen die een genetische verandering in het menselijke lichaam kunnen veroorzaken, een verandering in de erfelijke eigenschappen van het lichaam. Ook kunnen mutagene stoffen in combinatie met andere stoffen kankerverwekkend zijn.
  
  
• Voor de voortplanting giftige stoffen
  Dit zijn stoffen die kunnen leiden tot problemen bij de voortplanting. Bijvoorbeeld minder vruchtbaar zijn, miskramen, vroeggeboortes, schade aan ongeboren baby’s en schade via het geven van borstvoeding.

Wetgeving over werken met gevaarlijke stoffen

Er gelden regels als uw medewerkers met gevaarlijke stoffen werken. Deze regels zijn er om ongevallen en ziekten zoveel mogelijk te voorkomen. Welke wetten over werken met gevaarlijke stoffen zijn er?

Arbowet en gevaarlijke stoffen

In Nederland kennen we de Arbeidsomstandighedenwet, beter bekend als de Arbowet. Deze wet verplicht u als werkgever om actief te werken aan een veilige en gezonde werkplek voor uw medewerkers. In het Arbeidsomstandighedenbesluit (Arbobesluit) zijn de regels hiervoor verder uitgewerkt. Volgens dit besluit bent u verplicht om een Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) uit te voeren. Deze brengt de risico’s van uw bedrijf in kaart. Het werken met gevaarlijke stoffen zorgt voor risico’s en hoort daarom in uw RI&E. 

ARIE-regeling

Volgens het Arbobesluit zijn er bedrijven die een Aanvullende Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (ARIE) nodig hebben. Dit zijn bedrijven waar bepaalde gevaarlijke stoffen aanwezig zijn (Arboportaal). Met de aanvullende risico-inventarisatie brengt u de risico’s op zware ongevallen in kaart. Of uw bedrijf onder de ARIE-regeling valt, ligt aan de grenswaarden. Een grenswaarde is de maximale hoeveelheid van een gevaarlijke stof die is toegestaan. Dit verschilt per gevaarlijke stof. Op de website van het RIVM kunt u dit uitrekenen.

Omgevingswet 

Daarnaast is er de Omgevingswet. In de Omgevingswet zijn eisen opgenomen voor de meest risicovolle Nederlandse bedrijven. Dit zijn zogenoemde Seveso-inrichtingen: bedrijven die werken met veel gevaarlijke stoffen, waarbij een ongeluk grote gevolgen heeft. Twee keer per jaar plaatst BRZO+ op hun website een lijst met bedrijven die hieronder vallen. BRZO+ is een samenwerking tussen verschillende organisaties met inspecteurs die hierin zijn gespecialiseerd, zoals de brandweer en Rijkswaterstaat. Tot 2024 viel wat nu in de Omgevingswet staat onder Het Besluit risico's zware ongevallen (Brzo-besluit). 

Daarnaast is er wetgeving die niet direct gaat over het werken met gevaarlijke stoffen, maar die wel voor uw bedrijf kan gelden. Dit zijn regels over het opslaan en vervoeren van gevaarlijke stoffen.

Waarom veilig werken met gevaarlijke stoffen belangrijk is

U bent dus, volgens de Arbowet en mogelijk aanvullende besluiten, verplicht om actief te werken aan een veilige en gezonde werkplek voor uw medewerkers. Maar waarom is het zo belangrijk dat u zich als werkgever hiervoor inzet?

Daarnaast is het vervelend voor uw bedrijf. Het kan namelijk leiden tot hoge kosten, zoals schade aan uw bedrijfspand, imagoschade of kosten door verzuim. U kunt uzelf tegen de financiële risico's van verzuim beschermen met de verzuimverzekering van Sazas. 

Het onveilig werken met acuut toxische stoffen kan nog veel ernstigere gevolgen hebben. Dit zijn namelijk stoffen die direct giftig zijn. Een voorbeeld hiervan is argongas (Arboned). Als uw medewerker dit inademt, kan hij of zij geen zuurstof meer opnemen via de longen, waardoor uw medewerker overlijdt. 

Schade aan omgeving en milieu

Gevaarlijke stoffen kunnen niet alleen schade geven aan uw medewerkers en uw bedrijf. De schade kan veel verder gaan, bijvoorbeeld bij een brand of ontploffing (Arboportaal). Buurtbewoners, scholen en bedrijven in de buurt kunnen er ook (ernstig) last van hebben. Daarnaast zijn gevaarlijke stoffen schadelijk voor het milieu; ze kunnen gevolgen hebben voor de natuur en dieren (RIVM). 

Tips voor het werken met gevaarlijke stoffen

Als er iets mis gaat met gevaarlijke stoffen binnen uw bedrijf, kan dit dus grote gevolgen hebben. Hoe kunnen u en uw medewerkers zo veilig mogelijk omgaan met gevaarlijke stoffen? Wij helpen u op weg met een aantal tips.

• Gevaarlijke stoffen herkennen
  Het klinkt heel simpel, maar niet ieder bedrijf beseft dat het gevaarlijke stoffen in huis heeft. Kijk goed rond in uw bedrijf: welke gevaarlijke stoffen zijn er? Welke risico’s zijn er per stof? In welke situaties werken uw medewerkers ermee? Welke maatregelen kunt u nemen om de risico’s te beperken? En door wie, hoe en wanneer worden deze maatregelen genomen? Er wordt van u verwacht dat u dit op papier zet.
  
  
• Gevaarlijke stoffen vervangen
  Is het echt nodig om een gevaarlijke stof te gebruiken? Misschien kunt u de gevaarlijke stof vervangen door een andere stof. Komt de gevaarlijke stof vrij tijdens een werkproces? Soms kunt u dit proces vervangen. Bijvoorbeeld: slijpt uw medewerker stenen op maat, dan is het soms mogelijk om stenen op maat te bestellen. 
  
  
• Zo min mogelijk blootstellen aan gevaarlijke stoffen
  Is het niet mogelijk om gevaarlijke stoffen te vervangen, probeer uw medewerkers er dan zo min mogelijk aan bloot te stellen. Als werkgever bent u verplicht om de hoeveelheid blootstelling aan gevaarlijke stoffen in kaart te brengen (Arboportaal). De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft een online hulpmiddel die u helpt met deze ‘blootstellingsbeoordeling’.
  
  
• Individueel blootstellingsregister bijhouden
  Als werkgever kunt u een individueel blootstellingsregister bijhouden. Hierin zet u aan welke stof een medewerker is blootgesteld, hoe lang en op welke manier. Mocht een medewerker dan gezondheidsklachten krijgen, kan een bedrijfsarts makkelijker ontdekken hoe, waar en wanneer deze zijn ontstaan.
  
  
• Risicogroepen beschermen
  Jongeren onder de achttien jaar mag u niet laten werken met gevaarlijke stoffen (Rijksoverheid). Daarnaast is het belangrijk dat zwangere vrouwen ook extra voorzichtig zijn met gevaarlijke stoffen.
  
  
• Veiligheidsinformatieblad doornemen
  Als uw gevaarlijke stoffen worden geleverd door een leverancier, dan is deze verplicht om daarbij een veiligheidsinformatieblad (VIB) te leveren. Daarin kunt u lezen wat de risico’s zijn van deze gevaarlijke stoffen. Ook bevat het adviezen over hoe u veilig met de stof kan werken. Dit kan u helpen om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren en ongelukken zoveel mogelijk te voorkomen (Arboportaal).

• Ventilatie en afzuiging
  Door voldoende te ventileren en te zorgen voor een goede afzuigingsinstallatie, zorgt u ervoor dat de luchtkwaliteit beter wordt. Hierdoor worden er minder of geen schadelijk stoffen ingeademd door uw medewerkers

• Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken
  Door uw medewerkers gebruik te laten maken van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), zijn zij beter beschermend tegen gevaarlijke stoffen. Denk bijvoorbeeld aan een veiligheidsbril, handschoenen of een stofmasker. Het is daarbij belangrijk dat het beschermingsmiddel op de juiste manier wordt gebruikt.
  
  
• Voorlichting geven
  Tot slot is het belangrijk dat u uw medewerkers uitleg geeft over gevaarlijke stoffen. Zo weten uw medewerkers ook hoe zij gevaarlijke stoffen kunnen herkennen en hoe zij zichzelf kunnen beschermen. U kunt dit het beste regelmatig onder de aandacht brengen. Om uw medewerkers hier actief bij te betrekken, kunt u hen vragen om mee te denken. Misschien heeft uw medewerker zelf een goed idee om veiliger te werken met gevaarlijke stoffen.

◄ Terug naar overzicht Fysiek verzuim voorkomen